توسعه یافتگی فرمایشی!

تحلیل اقتصادی – در حال حاضر بیش از ١٨٠٠ ماهواره مربوط به حدود ٩٠ کشور دنیا در مدار زمین قرار گرفته است. پس امروزه داشتن ماهواره در مدار زمین هم لازم است و هم مفید و کاربردی. اما از میان این ٩٠ کشور تنها ٩ کشور امکان ساخت و پرتاب ماهواره به مدار زمین را دارند؛ آمریکا، شوروی سابق (روسیه، اوکراین)، فرانسه، ژاپن، چین، هند، اسرائیل، کره شمالی و ایران. این کشورها را می توان به چند صورت دسته بندی کرد

نخست وضعیت اقتصادی: کشورهایی که در زمره ی اقتصادهای بزرگ و مقتدر دنیا هستند و کشورهایی که از نظر اقتصادی وضعیت نامناسبی دارند.

دوم فناوری: کشورهایی که پیشگام فناوری در دنیا هستند (اقتصادهای آنها مبتنی بر نوآوری رشد می کنند) و کشورهایی که سطح عمومی فناوری در آنها پایین است و در رده بندیهای مربوطه در نیمه ی پایین جدول جای دارند.

سوم درامد سرانه و رفاه شهروندان: کشورهایی که از درامد سرانه ی بالا برخوردارند یا درامد سرانه شان از رشد بالایی برخوردار است و کشورهایی که درامد سرانه ی پایینتر با نرخ رشد ناپایدار دارند.

اگر این دسته بندیها را کنار هم بگذاریم، ایران و کره ی شمالی در سر دوم طیف قرار دارند و نزدیکترین کشورها به این دو روسیه و اوکراین (شوروی سابق) هستند. پس ما از حیث توان اقتصادی در این جایگاه قرار نداریم.

نقد دوم به این اقدام از نگاه اولویتهای حوزه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات است. لیستی از این حوزه جلوی شما می گذارم که به آنها از نظر اهمیتشان برای رفاه شهروندان اولویت بدهید: بهبود کیفیت مکالمه با تلفن همراه، گسترش پوشش اینترنت به اقصی نقاط کشور، توسعه ی دولت الکترونیک، افزایش پهنای باند و افزایش سرعت اینترنت، ساخت و پرتاب ماهواره، رفع مشکل استارتاپها و فراهم آوردن امکانات زیرساختی و مقرراتی لازم برای رشد و توسعه ی آنها، حمایت از جنبش نرم افزاری در کشور، فراهم آوردن زمینه ی توسعه ى تولید و ساخت سخت افزار در داخل کشور. شما در این میان، ساخت و پرتاب ماهواره را در کدام اولویت قرار می دادید؟

به باور من در این سیاهه، که ده های دیگر می توان به آن افزود، ساخت و پرتاب ماهواره در مرتبه ی آخر قرار می گرفت.

نقد سوم از منظر مدیریت منابع و خرجکرد مدبرانه ی بودجه ی محدود کشور در توسعه ی فناوری است. برخی از منقدین به اولویت بندی بالا، خواهند گفت:

فرضاٌ که ساخت و پرتاب ماهواره در مرتبه ی آخر قرار گیرد! اما به دلیل اهمیت آن برای کشور و اعتباری که برایمان به همراه می آورد، به آن باید بپردازیم. پاسخ من به این منطق این خواهد بود:

ثروت ملی ایران قربانی همه کاره و هیچ کاره بودن ما شده و در مدیریت سیاسی و ضعیف منابع نابود شده است. امروز بیش از ٦٠٠ هزار میلیارد تومان طرح و پروژه ی نیمه تمام، صرفاٌ در بخش عمران و احداث، روی دست دولت مانده است که ناشی از این نگاه غیر حرفه ای به مدیریت منابع است. تعدد اهداف و بودجه ی ناکافی موجب شده که ده ها هزار پروژه آغاز شود و نیمه تمام رها شود. لذا رسیدن به تمام اولویتها و آرزوها نه عقلی است نه امکان پذیر، انتخاب مهم ترین آنها در تناسب با بودجه ای که داریم هنر مدیریت و موجب توسعه ى کشور و رفاه مردمش است.

نقد چهارم از بابت نبود راهبرد یکپارچه ی توسعه ی فناوری در کشور است. اگر از سطح وزارت ICT به سطح کلان برویم، دهها مشکل حاد و خطیر یا فرصت در دسترس و ثروت آفرین داریم که در میان آنها هم باید دست به انتخاب بزنیم. وزارتخانه های ما در انتزاع راهبرد توسعه هر کدام چندین طرح و برنامه دارند که عدم تکافوی منابع، آنها را لنگان کرده است. چند حوزه ی شدیداٌ نیازمند به فناوری را نام می برم: بهره وری آب، صیانت از خاک، مدیریت محیط زیست، بومی سازی فناوریهای استخراج نفت، پالایش و پتروشیمی، هوشمند سازی کشاورزی، هوشمند سازی حمل و نقل، ساخت خودروهای برقی، کاهش آلودگی هوا. واقعاٌ ساخت ماهواره به کدامیک از این موارد برتری دارد؟

مشکل ما این است که سیاسیون برای اولویتهای این کشور تصمیم می گیرند و ده ها هزار میلیارد تومان از منابع را در هر دوره فدای مسابقه ی هم ترازی ایران با کشورهایی می کنند که بسیار با آنها متفاوتیم. من و امثال من به این روش مدیریت و این نگرش معترضیم و گرنه آرزو داریم که روزی ایران با اتکای به یک اقتصاد سالم، رقابتی و بالنده بتواند سرامد فناوری در جهان شود.

دکتر پدرام سلطانی – عضو و نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران